σφηνόδους ο στικτός ή τουατάρα

(sphenodon punctatum ή hatteria punctata). Ερπετό της οικογένειας των Σφηνοδοντιδών, της τάξης των ρυγχοκεφαλίων, της οποίας είναι σήμερα ο μοναδικός εκπρόσωπος. Το τυπικό αυτό δείγμα ζωντανού απολιθώματος, που μελετήθηκε μόνο μετά το 1830 και έμεινε σχεδόν αμετάβλητο από 150 περίπου εκατομμύρια χρόνια (πραγματικά ερπετά του γένους homaeosaurus, ουσιαστικά όμοια με το σ., έζησαν κατά το ιουρασικό), ζει σε μικρά νησιά κοντά στη Νέα Ζηλανδία, προστατευμένο από αυστηρές διατάξεις για να εμποδιστεί η εξαφάνιση του. Εξωτερικά, ο σ. μοιάζει λίγο με τις ιγουάνες, έχει μήκος 60 περίπου εκ. και χαρακτηρίζεται κυρίως από την παρουσία του λεγόμενου κωνοειδούς οφθαλμού ή «τρίτου οφθαλμού», από την άκαμπτη σύνδεση του τετράγωνου οστού με το κρανίο και από την μπροστινή και πίσω κοιλότητα των σπόνδυλων. Το δέρμα του σ. είναι κοκκώδες στα ανώτερα τμήματα και φολιδωτό στην κοιλιά· κατά μήκος της μεσαίας ζώνης της κεφαλής, της ράχης και της ουράς εκτείνεται μια σειρά από αγκάθια· τα 4 άκρα είναι ισχυρά και καταλήγουν σε δάχτυλα στεγανόποδα στη βάση κι εφοδιασμένα με νύχια. Το ερπετό αυτό τρέφεται προπάντων με έντομα, σκουλήκια και σαλιγκάρια, που, συνήθως κυνηγά κατά τις εσπερινές και νυχτερινές ώρες· τη μέρα κρύβεται σε τρύπες που σκάβει στο έδαφος ή ζει στη φωλιά μιας βέρθας, πουλιού της οικογένειας των Προκελλαριδών. Κατά το τέλος του καλοκαιριού το θηλυκό γεννά 5-10 αβγά· η επώαση, για την οποία αρκεί η θερμοκρασία του περιβάλλοντος, διαρκεί 12 περίπου μήνες. Ο σφηνόδους o στίκτος (sphenodon punctatum), τυπικό δείγμα ζωντανού απολιθώματος, ζει σε διάφορα μικρά νησιά κοντά στη Νέα Ζηλανδία. Το πράσινο χρώμα είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των νεαρών ατόμων.